اصلاحات یا انقلاب؟
چندی پیش یکی از رفقا، کتاب اخیر رفیق الن وودز را با نام "اصلاحات یا انقلاب: مارکسیسم و سوسیالیسم قرن 21(پاسخی به هاینتس دیتریش)" * برایم فرستاد که از این بابت بی نهایت از او سپاسگزارم. با نگاهی اجمالی به این کتاب، می توان دریافت که این اثر هم مانند سایر آثار وودز در عین سادگی و روانی، به موضوعات عمیق و ارزشمندی پرداخته است که جای بحث های فراوانی را باز می کند.
درباره ی نویسنده مختصراً باید گفت که الن وودز، سال 1944و در منطقه ی سوانسی، واقع در جنوب وِیلز و در خانواده ای از طبقه ی کارگر با عقاید سخت کمونیستی به دنیا آمده است. در سنّ 16 سالگی، به جوانان سوسیالیست پیوست و به یک مارکسیست بدل شد. او در دانشگاه ساسِکس (انگلستان) و بعد ها در دانشگاه سوفیا (بلغارستان) و دانشگاه دولتی مسکو به مطالعه ی زبان روسی پرداخت. او تجربیات وسیعی در زمینه ی جنبش های کارگری بین المللی دارد و در جنبش مارکسیستی در اسپانیا و مبارزه علیه دیکتاتوری ژنرال فرانکو و جنبش های کارگری در آمریکای لاتین و پاکستان فعّال بوده است. وودز به چندین زبان، من جمله اسپانیایی، فرانسوی، آلمانی و روسی صحبت می کند. او نویسنده ی آثار زیادی است که طیف وسیعی از موضوعات را (هم چون سیاست، اقتصاد، تاریخ، فلسفه،هنر، موسیقی و علم) در بر می گیرد. وودز هم چنین ویراستار بخش سیاسی وب سایت معروف "در دفاع از مارکسیسم" (marxist.com) و دبیر "گرایش بین المللی مارکسیستی" (IMT) می باشد. در میان آثاری که به وسیله ی او نوشته شده است، می توان به عناوین زیر اشاره کرد:
" لنین و تروتسکی: آن ها حقیقتاً مدافع چه چیز بودند؟ " و " فلسفه ی مارکسیستی و علم نوین"،" بلشویسم: راهی به سوی انقلاب"، " مارکسیسم و ایالات متحده"، "تاریخ فلسفه" (بر روی اینترنت)، "ایرلند: جمهوری خواهی یا انقلاب"،" انقلاب ونزوئلا- از منظر سوسیالیسم" و "مارکسیسم چیست؟" (کاری مشترک با راب سووئِل و مِک بروکس)
کتاب های الن به زبان های مختلفی هم چون اسپانیایی، ایتالیایی، آلمانی، یونانی، ترکی، اُردو، دانمارکی، پرتغالی، روسی و اندونزیایی ترجمه شده است.
وودز در مورد هدف از نگارش این کتاب می گوید:
"کتاب حاضر، قصد دارد تا دو کار را انجام دهد: پاسخ دادن به نظرات هاینتس دیتریش و هم چنین توضیح و شرح هر چه روشن تر اندیشه های کلاسیک مارکسیسم، که از هر نظر با نظرات دیتریش تناقض دارد". (ص.12)
وودز در این اثر جدید خود، مقایسه ی جالبی دارد بین نظرات روشنفکری هم چون دیتریش با دورینگ:
"هنگام آماده کردن پاسخ خود، تصمیم گرفتم تا بار دیگر آنتی دورینگ Anti-Dühring- اثر مشهور انگلس - را بخوانم؛ اثری که در آن انگلس به مباحثات شخصی پاسخ می دهد که بیش از یک قرن پیش ادّعا کرده بود که یک تئوری جدید و ابتکاری از سوسیالیسم را ساخته است؛ تئوری ای که عقاید مارکس (و دیگران را) منسوخ و ازکار افتاده اعلام خواهد داشت. من متوجّه شدم که شباهت میان دورینگ و دیتریش، شباهتی بس حیرت انگیز است، نه فقط از نظر نوع اندیشه هایشان، بلکه حتّی از منظر شیوه ی اِبراز و بیان آن ها.
مقدّمه ی [آنتی دورینگ] با این کلمات آغاز می شود: اثر حاضر به هیچ عنوان ثمره ی یک «انگیزه ی درونی» نیست، که بالعکس. همانند انگلس، من تمایلی به نوشتن کتاب حاضر نداشتم [...] من گمان می کردم [...] که خواهم توانست بسیار سریع به آن کتاب بپردازم. امّا در اشتباه بودم. هر چقدر بیشتر در جنگل انبوه نثرهای درهم پیچیده ی کتاب [دیتریش] و اندیشه های به مراتب در هم تر آن فرو می رفتم، بیشتر برایم روشن می شد که یک پاسخ کوتاه امکان پذیر نیست. هر چه بیشتر می نوشتم، بیشتر هم به نخستین سخنان انگلس در مدخل اثر آنتی دورینگ فکر می کردم:
« با این وجود، یک سال پیش بود که سرانجام توانستم تصمیم بگیرم [از کار بر روی] آثار دیگر کوتاهی کرده و دندان بر این سیب ترش نهم. این سیب، سیبی بود که به مجرّد دندان خوردن، می باید کلاً بلعیده می شد؛ و نه تنها ترش، که بسیار هم درشت بود. این تئوری جدید سوسیالیستی به عنوان آخرین نتیجه ی عملی یک سیستم جدید فلسفی ارائه شد. بنابراین لازم بود تا آن نظریه را در بستر این سیستم و به همین شکل، خود سیستم را، مورد بررسی قرار دهم. ضروری بود تا آقای دورینگ در آن قلمروی پهناور، جایی که او در آن به هرچیزممکن در دنیا پرداخته بود، تعقیب شود».
نوشته های هاینتس دیتریش ، حتی درشت تر و ترش تر از آن سیبی است که انگلس مجبور به دندان زدن به آن بود. هاینتس دیتریش، مانند آقای دورینگ در مورد موضوعات بسیاری می نویسد و از آن جا که دائماً همه چیز را با یکدیگر می آمیزد، من وادار شدم تا ردّ او را در تمام این پیچ و تاب ها دنبال کنم [...]" (همان)
وودز در مورد ادّعای "جدید و ناب" بودن اندیشه های دیتریش می گوید:" آن چه که من یافته ام، اندیشه هایی کهنه و منسوخ است که از زباله دان تاریخ بیرون کشیده شده است؛ اندیشه هایی غیر علمی و تخیّلی که مدّت ها قبل از سوی مارکس، انگلس و لنین بدان پاسخ داده شد، اندیشه هایی که به دوران پیش از تاریخ جنبش کارگری تعلّق دارد. این اندیشه های کهنه ی پیشا- مارکسیسم و سوسیالیسم تخیّلی، گرد گیری و به عنوان سوسیالیسم قرن 21 معرّفی شده است". (ص.14)
سرفصل های کتاب "اصلاحات یا انقلاب" شامل موارد زیر می شود:
1. متودولوژی
2. فلسفه و علم
3. دیتریش و ماتریالیسم تاریخی
4. تاریخ و اقتصاد
5. سوسیالیسم تخیّلی و سوسیالیسم علمی
6. خطوط اصلی اقتصاد مارکسیستی
7. اقتصادِ سوسیالیسم قرن بیست و یکم
8. سوسیالیسم یا استالینیسم
9. آینده ی انقلاب کوبا
10. ناسیونالیسم یا انترناسیونالیسم
11. دولت و انقلاب
12. انقلاب ونزوئلا
سعی می کنم بعد از خواندن کامل و دقیق کتاب، مطالب بیشتری را در مورد آن در وبلاگ قرار دهم.
* Reformism or Revolution: Marxism and Socialism of the 21st Century (Reply to Heinz Dieterich), By Alan Woods. 1st Published by Wellred Publications London, 2008.